par Si vis pacem » jeu. 09 mars 2023 23:23
chartreux a écrit : ↑jeu. 09 mars 2023 7:41
Sub Tuum Praesidium 153-154, Mars-Juin 2023, p. 26 a écrit :
Mais veut-on psalmodier l'Hypacoen qui comporte l'alleluia
Je n'ai trouvé le mot d'
Hypacoen dans aucun de mes dictionnaires ? Ma piètre connaissance du grec ne me permet de reconnaître que la ressemblance du début du mot avec le nom d'Hypatie, la néoplatonicienne.
Dom Bernard de Montfaucon - Sancti Patris Nostri Joannis Chrysostomi ... Opera omnia … Paris, 1724, tome V, pp. 129-130 a écrit :
Jam rem difficilem et operosam aggrediamur oportet ; nempe quærendum de significatu vocum ὑπaκούειν, ὑπακοή, ὑποψάλλειν, queis sæpe utitur in hac homilia Chrysostomus : Interpres vero perperam semper exprimit. Sic paulo post initium : τὴν κιθάραν αὐτὴν τοῦ Δαυὶδ μεταχειριζόμενοι, καὶ τὴν ὑπακοὴν εἰς μέσον ἄγοντες, ἣν ἅπαντες ὑπεψάλαμεν τήμερον. Τίς οὖν έστιν ἡ ὑπακοή ; Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιπoθεῖ ἡ ψυχὴ μου πρὸς σὸ, ὁ Θεός : et postea : καὶ μὴ διά ῥημάτων μόνον, ἀλλὰ καὶ δι' αὐτῶν τῶν ἔργων ταύτην ὑποψάλλειν τὴν ὑπακοήν ; et infra : ἀλλ' ἴνα ὅταν ὑποψάλλης, συνθήκας εἶναι νομίσῃς τὴν ὑπακοήν.
Item num. 6. οὐ γὰρ δὴ μόνον ἀπὸ τῆς ὑπακοῆς ταύτης ἐστὶν ἰδεῖν αὑτοῦ τὸ φίλτρον, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῶν ἑξῆς ῥημάτων. et num. 7 : μὴ τοίνυν ἁπλῶς ἐνταῦθα εἰσίωμεν, μηδὲ τὰς ὑπακοὰς ἀφοσιωμένοι ὑπακούωμεν. et infra : τὰς ὑπακοῆς μόνον διατήρησόν μοι τῶν ψαλμῶν, ἅς ἐνταῦθα ὑποψάλλεις, οὐχ ἅπαξ, οὐ δὶς, οὐ τρίς, ἀλλὰ καὶ πολλάκις, etc. Paulo post autem, οὐχ αὕτη δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἑκάστη ὑπακοὴ τὸν αὐτὸν ἡμῖν παρέξεται πλοῦτον, κὰν εἴπῃς πάλιν, Μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον. In fine autem : ἴνα δὲ μὴ μακρύνων τὸν λόγον δόξω ἐνοχλεῖν τοῖς φιλοπονωτέροις, καταλιπὼν ἑκάστην ἐκλέγειν ὑπακοὴν, καὶ τὴν ἐναποκειμένην αὐτῇ δύναμιν διερευνᾶσθαι, ἐνταῦθα καταλύσω τὸν λόγον, ἐκεῖνα παραινέσας ύμῶν τῇ ἀγάπη, μὴ ἁπλῶς ἐνταῦθα εἰσιέναι, ἀλλ' ὥσπερ μαργαρίτας τὰς ὑπακοῆς λαμβάνοντας διατηρεῖν, καὶ μελετᾷν.
Αpud Methodium item in Convivio virginum, p. 161 : τὴν Θέκλαν μέσην μὲν τῶν παρθένων, ἔφη, ἐκ δεξιῶν δὲ τῆς ἀρετῆς στᾶσαν κοσμίως ψάλλειν· τὰς δὲ λοιπὰς ἐν κύκλῳ καθάπερ ἐν χοροῦ σχήματι συστάσας ὑπακούειν αὐτῇ, respondere illi. Illo sensu etiam ὑπακούειν usu venit Job. 14, 15, ubi LXX habent : εἶτα καλέσεις, ἐγὼ δέ σοι ὑπακούσομαι, ubi Vulgata, Vocabis me, et ego respondebo tibi.
Clare Athanasius, Apologia de fuga sua , p. 334 : καθεσθεὶς ἐπὶ τοῦ θρόνου, προέτρεπον τὸν μὲν διάκονον ἀναγινώσκειν ψαλμόν· τοὺς δὲ λαοὺς ὑπακούειν, Ὃτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος ἀυτοῦ : In throno sedens præcepi diacono ut Psalmum legeret, populoque ut responderet : Quoniam in æternum misericordia ejus. Εt Epistola ad Marcellinum comitem, p. 998. θέλεις ψάλλειν ὑπακοὴν ἔχουσαν τὸ ἀλληλούια, vis psallere hypacoen habentem alleluia : ibi vero Psalmos indicat 104, 105, 106, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 118, 134, 146, 147, 148, 149, 150.
Ex hisce testimoniis liquet ὑπακούειν et ὑποψάλλειν significare, recitanti respondere, vel canenti succinere ; atque adeo ὑπακοήν esse responsum, vel responsionem : contra quam vertit Gentianus Hervetus, qui a verbo audire semper interpretationem petens, sententias pessumdat. Contra quam etiam intelligit Goarus in Euchologio p. 57, ubi ὑπακοήν vertit auditionem, quamquam subdubitans variorum efferat sententias. Igitur ὑπακούειν et ὑποψάλλειν dicebatur populus, cum vel diacono vel sacerdotibus vel clericis præcinentibus succinebat, vel recitantibus respondebat ; ὑπακοή vero, illud ipsum quod respondebatur ; exempli causa, Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος, etc., Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus, hæc erat ὑπακοή seu responsio ; aliæ item ὑπακοαί erant, ut ipse supra indicat ; alteriusque responsionis specimen affert, nempe, Μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον, Βeatus vir qui timet Dominum ; aliam item ὑπακοήν refert supra Athanasius, nempe, Ὃτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος ἀυτοῦ, Quoniam in sæculum misericordia ejus. Hæc igitur respondebat populus, diacono aut sacerdote præcinentibus aut legentibus; multæque erant hujusmodi ὑπακοαί seu responsiones, inquit Chrysostomus.
Jam quæritur quinam respondendi modus esset , ac quandonam populus responderet. Certe illas responsiones non semel, aut bis, aut ter , sed sæpe emissas a populo fuisse diserte ait Chrysostomus; unde planum fuerit populum alternatim cum diacono vel sacerdote loquutum fuisse : quandonam autem populus alternaret voces, subindicare videtur supra Athanasius cum ait : In throno sedens præcepi diacono, ut Psalmum legeret, populoque ut responderet, Quoniam in æternum misericordia ejus. Ubi Psalmum videtur designare CXXXV, in quo singuli versus desinunt in Quoniam in æternum misericordia ejus : quamquam non ausim dicere hanc ὑπακοήν huic soli Psalmo addictam, nec alteri umquam aptatam fuisse in illis Orientalibus Ecclesiis.
Ex hoc Athanasii loco deprehendere licet, ni fallor, quo pacto, quoque tempore responderet populus, eamdemque pluries responsionem repeteret. Ut autem res exemplo doceatur, ipsam ὑπακοήν, sive responsionem, a Chrysostomo memoratam sæpiusque allatam in medium adducemus. Diaconus sive quispiam alius incipiebat: Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιπoθεῖ ἡ ψυχὴ μου πρὸς σὸ, ὁ Θεός : Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad le. Deus. Repetebat primo populus hunc versum, Ὃν τρόπον, etc. Pergebat diaconus : Ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρός Θεὸν τὸν ζῶντα· πότε ἥξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ : Sitivit anima mea ad Deum vivum, etc. Resumebat populus versum, Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ, et sic usque ad finem Psalmi ; ita ut non semel, aut bis, aut ter, sed, ut ait supra Chrysostomus, pluries hæc ὑπακοή seu responsio proferretur. Et sic intelligas de aliis hujusmodi responsionibus; verbi causa, Beatus vir qui limet Dominum : quæ post singulos versus a populo repetebatur. Igitur ὑπακούειν est respondere, illo nempe modo: ὑπακοή, responsio; ὑποψάλλειν autem est succinere, quando Psalmus μετὰ ᾠδῆς, cum cantu, ut ait Chrysostomus, profertur. Ἐπaκούειν etiam eumdem aliquando significatum habere probavimus in Onomastico ad calcem Operum Athanasii.
[quote=chartreux post_id=16084 time=1678344076 user_id=85]
[quote="Sub Tuum Praesidium 153-154, Mars-Juin 2023, p. 26"]
Mais veut-on psalmodier l'Hypacoen qui comporte l'alleluia
[/quote]
Je n'ai trouvé le mot d'[i]Hypacoen[/i] dans aucun de mes dictionnaires ? Ma piètre connaissance du grec ne me permet de reconnaître que la ressemblance du début du mot avec le nom d'Hypatie, la néoplatonicienne.
[/quote]
[quote="Dom Bernard de Montfaucon - Sancti Patris Nostri Joannis Chrysostomi ... Opera omnia … Paris, 1724, tome V, pp. 129-130"]
Jam rem difficilem et operosam aggrediamur oportet ; nempe quærendum de significatu vocum ὑπaκούειν, ὑπακοή, ὑποψάλλειν, queis sæpe utitur in hac homilia Chrysostomus : Interpres vero perperam semper exprimit. Sic paulo post initium : τὴν κιθάραν αὐτὴν τοῦ Δαυὶδ μεταχειριζόμενοι, καὶ τὴν ὑπακοὴν εἰς μέσον ἄγοντες, ἣν ἅπαντες ὑπεψάλαμεν τήμερον. Τίς οὖν έστιν ἡ ὑπακοή ; Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιπoθεῖ ἡ ψυχὴ μου πρὸς σὸ, ὁ Θεός : et postea : καὶ μὴ διά ῥημάτων μόνον, ἀλλὰ καὶ δι' αὐτῶν τῶν ἔργων ταύτην ὑποψάλλειν τὴν ὑπακοήν ; et infra : ἀλλ' ἴνα ὅταν ὑποψάλλης, συνθήκας εἶναι νομίσῃς τὴν ὑπακοήν.
Item num. 6. οὐ γὰρ δὴ μόνον ἀπὸ τῆς ὑπακοῆς ταύτης ἐστὶν ἰδεῖν αὑτοῦ τὸ φίλτρον, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῶν ἑξῆς ῥημάτων. et num. 7 : μὴ τοίνυν ἁπλῶς ἐνταῦθα εἰσίωμεν, μηδὲ τὰς ὑπακοὰς ἀφοσιωμένοι ὑπακούωμεν. et infra : τὰς ὑπακοῆς μόνον διατήρησόν μοι τῶν ψαλμῶν, ἅς ἐνταῦθα ὑποψάλλεις, οὐχ ἅπαξ, οὐ δὶς, οὐ τρίς, ἀλλὰ καὶ πολλάκις, etc. Paulo post autem, οὐχ αὕτη δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἑκάστη ὑπακοὴ τὸν αὐτὸν ἡμῖν παρέξεται πλοῦτον, κὰν εἴπῃς πάλιν, Μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον. In fine autem : ἴνα δὲ μὴ μακρύνων τὸν λόγον δόξω ἐνοχλεῖν τοῖς φιλοπονωτέροις, καταλιπὼν ἑκάστην ἐκλέγειν ὑπακοὴν, καὶ τὴν ἐναποκειμένην αὐτῇ δύναμιν διερευνᾶσθαι, ἐνταῦθα καταλύσω τὸν λόγον, ἐκεῖνα παραινέσας ύμῶν τῇ ἀγάπη, μὴ ἁπλῶς ἐνταῦθα εἰσιέναι, ἀλλ' ὥσπερ μαργαρίτας τὰς ὑπακοῆς λαμβάνοντας διατηρεῖν, καὶ μελετᾷν.
Αpud Methodium item in Convivio virginum, p. 161 : τὴν Θέκλαν μέσην μὲν τῶν παρθένων, ἔφη, ἐκ δεξιῶν δὲ τῆς ἀρετῆς στᾶσαν κοσμίως ψάλλειν· τὰς δὲ λοιπὰς ἐν κύκλῳ καθάπερ ἐν χοροῦ σχήματι συστάσας ὑπακούειν αὐτῇ, respondere illi. Illo sensu etiam ὑπακούειν usu venit Job. 14, 15, ubi LXX habent : εἶτα καλέσεις, ἐγὼ δέ σοι ὑπακούσομαι, ubi Vulgata, Vocabis me, et ego respondebo tibi.
Clare Athanasius, Apologia de fuga sua , p. 334 : καθεσθεὶς ἐπὶ τοῦ θρόνου, προέτρεπον τὸν μὲν διάκονον ἀναγινώσκειν ψαλμόν· τοὺς δὲ λαοὺς ὑπακούειν, Ὃτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος ἀυτοῦ : In throno sedens præcepi diacono ut Psalmum legeret, populoque ut responderet : Quoniam in æternum misericordia ejus. Εt Epistola ad Marcellinum comitem, p. 998. θέλεις ψάλλειν ὑπακοὴν ἔχουσαν τὸ ἀλληλούια, vis psallere hypacoen habentem alleluia : ibi vero Psalmos indicat 104, 105, 106, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 118, 134, 146, 147, 148, 149, 150.
Ex hisce testimoniis liquet ὑπακούειν et ὑποψάλλειν significare, recitanti respondere, vel canenti succinere ; atque adeo ὑπακοήν esse responsum, vel responsionem : contra quam vertit Gentianus Hervetus, qui a verbo audire semper interpretationem petens, sententias pessumdat. Contra quam etiam intelligit Goarus in Euchologio p. 57, ubi ὑπακοήν vertit auditionem, quamquam subdubitans variorum efferat sententias. Igitur ὑπακούειν et ὑποψάλλειν dicebatur populus, cum vel diacono vel sacerdotibus vel clericis præcinentibus succinebat, vel recitantibus respondebat ; ὑπακοή vero, illud ipsum quod respondebatur ; exempli causa, Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος, etc., Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus, hæc erat ὑπακοή seu responsio ; aliæ item ὑπακοαί erant, ut ipse supra indicat ; alteriusque responsionis specimen affert, nempe, Μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον, Βeatus vir qui timet Dominum ; aliam item ὑπακοήν refert supra Athanasius, nempe, Ὃτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος ἀυτοῦ, Quoniam in sæculum misericordia ejus. Hæc igitur respondebat populus, diacono aut sacerdote præcinentibus aut legentibus; multæque erant hujusmodi ὑπακοαί seu responsiones, inquit Chrysostomus.
Jam quæritur quinam respondendi modus esset , ac quandonam populus responderet. Certe illas responsiones non semel, aut bis, aut ter , sed sæpe emissas a populo fuisse diserte ait Chrysostomus; unde planum fuerit populum alternatim cum diacono vel sacerdote loquutum fuisse : quandonam autem populus alternaret voces, subindicare videtur supra Athanasius cum ait : In throno sedens præcepi diacono, ut Psalmum legeret, populoque ut responderet, Quoniam in æternum misericordia ejus. Ubi Psalmum videtur designare CXXXV, in quo singuli versus desinunt in Quoniam in æternum misericordia ejus : quamquam non ausim dicere hanc ὑπακοήν huic soli Psalmo addictam, nec alteri umquam aptatam fuisse in illis Orientalibus Ecclesiis.
Ex hoc Athanasii loco deprehendere licet, ni fallor, quo pacto, quoque tempore responderet populus, eamdemque pluries responsionem repeteret. Ut autem res exemplo doceatur, ipsam ὑπακοήν, sive responsionem, a Chrysostomo memoratam sæpiusque allatam in medium adducemus. Diaconus sive quispiam alius incipiebat: Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἣ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιπoθεῖ ἡ ψυχὴ μου πρὸς σὸ, ὁ Θεός : Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad le. Deus. Repetebat primo populus hunc versum, Ὃν τρόπον, etc. Pergebat diaconus : Ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρός Θεὸν τὸν ζῶντα· πότε ἥξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ : Sitivit anima mea ad Deum vivum, etc. Resumebat populus versum, Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ, et sic usque ad finem Psalmi ; ita ut non semel, aut bis, aut ter, sed, ut ait supra Chrysostomus, pluries hæc ὑπακοή seu responsio proferretur. Et sic intelligas de aliis hujusmodi responsionibus; verbi causa, Beatus vir qui limet Dominum : quæ post singulos versus a populo repetebatur. Igitur ὑπακούειν est respondere, illo nempe modo: ὑπακοή, responsio; ὑποψάλλειν autem est succinere, quando Psalmus μετὰ ᾠδῆς, cum cantu, ut ait Chrysostomus, profertur. Ἐπaκούειν etiam eumdem aliquando significatum habere probavimus in Onomastico ad calcem Operum Athanasii.
[/quote]